Context en opdracht
Middenin de productiehal van de gloednieuwe fabriek van Merford, Noise Control staat een betonnen ‘bunker’. De ruimte is volledig ontkoppeld van de rest van het gebouw. Het is een bijzonder vertrek, geheel specifiek ontwikkeld voor het testen en verbeteren van akoestische materialen en producten.

Toen Evelyn Jansen gevraagd werd een kunstwerk in opdracht te maken op de voorkant van deze ruimte, bedacht ze dat Merford dus ‘stilte’ verkoopt. De titel van haar werk: ‘The Silence Factory’ is ontleend aan deze gedachte. Toen de kunstenaar vervolgens ook de metaalwerkplaats van de fabriek ontdekte, wist ze dat ze vanuit dat plaatmateriaal verder wilde denken. Metaal en stilte werden de dragers. Het kunstwerk werd een beeld dat zich over de gehele oppervlakte van de wand van de geluids-meetbunker uitstrekt. Het verwijst naar het belang van de kennis over geluid: over de kracht, de spanning en de beheersing ervan, door Merford, Noise Control.

Vorm en impressie
Wanneer je het mooie grote gebouw – ontworpen door Architectenbureau Groeneweg van der Meijden – binnen gaat, kun je via de ontvangsthal de fabriek in. In de verte zie je dan al meteen het kunstwerk van Evelyn Jansen op de wand, alsof het op een A4’tje past. Wanneer je vervolgens een paar tientallen meters doorloopt, openbaart zich bij elke stap het kunstwerk meer en meer. We worden letterlijk het beeld ingetrokken. Bij iedere stap voorwaarts worden de details van vormen en materiaal beter zichtbaar.

Het kunstwerk is een vlak reliëf tegen de muur. We zien bomen en we lopen langs stammen. De boomstammen groeien vanuit de aarde naar boven. Op de achtergrond zien we cirkels die met een eigen onderling ritme een beweging maken: blauwe cirkels, als opkomend en ondergaande maanstanden. Het werk drukt de stilte en de rust uit die je ervaart als je in de natuur door het bos loopt. De tijd die groeit zit gevat in de boomstammen, de zon maakt de schaduw en de maanstand geeft het ritme aan.

Materiaal en constructie
E.J.: “In het horizontale gebouw met zijn verticale accenten wilde ik de ronde vorm inbrengen. Perfect rond en met een gladde huid. Ook de diagonale tekenachtige gevoelige lijn wilde ik in de ruimte toevoegen in de vorm van boomstammen en schaduwen”.

‘The Silence Factory’ is een gigantisch werk van 15 meter lang en 7,5 meter hoog. Het kunstwerk is gemaakt van metaal en gemonteerd op hout: een stalen bos op een houten drager. Het is ontwikkeld in het atelier van de kunstenaar, aan de computers van de ingenieurs en uitgevoerd met de nieuwste lasermachine in de fabriek van Merford.

Evelyn Jansen koos voor het gebruik van zwart staal. Enerzijds omdat het materiaal op een interessante manier verouderd en anderzijds vanwege de prachtige tekening die in de huid van het materiaal zit. Het patin van het staal lijkt op de grilligheid en groeivorm van een boomschors. De staalplaten zijn daarom allen in de lengterichting gebruikt, net zoals de houten planken ook in de lengterichting de nerfstructuur van het hout laten zien. De rijke kleurschakeringen van grijs en zwarttonen, roestvlekken en roodtinten, verlopende kleuren blauw en zilver, passen prachtig samen met de natuurlijke houtkleur en de grote ronde blauwe cirkels. Ook deze beeldelementen van twee meter doorsnee, werden voorzien van kleur in de eigen spuiterij van het bedrijf.

De kracht van stilte.
Door de keuze van het materiaal waaruit ze zijn gemaakt, illustreren de boomstammen groei en ontwikkeling. Je ziet dat het kunstwerk gemaakt is uit een substantie die langzaam mee verouderd, net als de mens. De inhoudelijke gelaagdheid van het werk vertaalt zich ook concreet, omdat de stammen en schaduwen letterlijk over de cirkels heen gemonteerd zijn. Evelyn Jansen werkt altijd met lagen in haar kunstwerken: haar schilderijen, tekeningen en opdrachten. Vorm en restvorm, maar vooral ook het voor en achter elkaar verschuiven van beide, zijn als een rode draad in haar werk.

Met deze bijzondere kenmerken plaatst de kunstenaar het werk ‘The Silence Factory’ op een eigenzinnige manier in een lange traditie van stilering in de kunst. Ze weet daarmee, vanwege de stilistisch eigenschappen en door de stille geladenheid die dit werk kenmerkt, de herinnering op te roepen aan een aantal interessante voorgangers. Zelf vernoemt Evelyn Jansen graag de affiniteit die ze voelt met het werk van Henrie Matisse (1869-1954). Toch keren mijn gedachten specifiek in relatie tot de ‘The Silence Factory’ meer richting de organische compositorische daadkracht van de vroege expressionistische Mondriaan in zijn ‘Bos bij Oele’(1908) bijvoorbeeld, of naar bepaalde werken van kunstenaars die daaraan schatplichtig zijn zoals Clifford Still (1904 – 1980) of Mimmo Rotella (1918 – 2006). Deze referenties wijzen naar een bepaalde kracht en expressie. Maar daartegenover is er in het werk van Evelyn Jansen eveneens een sterk aanwezige poëtische fijnzinnige elegantie, wat zich heel harmonieus verhoud tot een grafische scherpte. Een vormelijke en inhoudelijke precisie, wat me zeker ook doet denken aan de scherpzinnige gelaagdheid van de in het water gereflecteerde bomen in de houtsnede ‘Modderplas’ (1952) van M.C. Escher bijvoorbeeld, of aan de zinderend stille, haast meditatieve eenvoud in prenten van de Japanse kunstenaar Katsushika Hokusai (1760 – 1849).

Kunst en techniek / Perfect match
De realisatie van het kunstwerk ‘The Silence Factory’ werd een gezamenlijk project tussen kunstenaar en bedrijf. Er ontstond een synergie, een perfecte samenwerking tussen mensen. Kennis en deskundigheid van Merford werden met denkbeelden en creativiteit van de kunstenaar vervlochten. Merford toont daarmee nu ook een wezenlijk aspect van zijn identiteit door middel van kunst. Daartegenover staat dat in het hele oeuvre van Evelyn Jansen de mens de hoofdrol speelt. Het is dan ook een vondst geweest – zo zegt ze zelf – om op deze manier zo letterlijk de samenwerking aan te gaan met de opdrachtgever. Er is een perfect match ontstaan, een gecumuleerde visie van kunstenaar en bedrijf wat in het kunstwerk ‘The Silence Factory’ tot uiting komt.

Andree van de Kerckhove | p-art